مقدمه
هد٠این نوشتار اشنایی با تله مديسين (Telemedicine) یا پزشکی از راه دور است اینکه تله مديسين (Telemedicine) چیست ØŸ چگونه انجام Ù…ÛŒ گیرد ØŸ Ùˆ Ú†Ù‡ Ù…ØØ§Ø³Ù† Ùˆ Ù…Ù†Ø§ÙØ¹ÛŒ دارد .
Ùˆ همچین ارائه مدلی برای این موضوع بنام هرم پزشکی الکترونیک یا (Telehealth Pyramid) Ú©Ù‡ در بر گیرنده همه جنبه های مختل٠موضوع مورد Ø¨ØØ« ما Ù…ÛŒ باشد .
واژه تله مديسين (Telemedicine) از دو کلمه Tele Ú©Ù‡ ÙŠÚ© لغت يوناني Ùˆ به معني «Ø§Ø±ØªØ¨Ø§Ø·Ø§Øª Ù…Ø³Ø§ÙØª دور» است Ùˆ کلمه مديسين (medicine) به معناي درمان Ùˆ طب، تشکيل شده است.
برای تله مديسين (Telemedicine) یا پزشکی از راه دور تعاری٠مختلÙÛŒ بیان شده است ازجمله :
Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از تکنولوژی ارتباطات Ùˆ اطلاعات جهت انتقال سرویسهای پزشکی Ùˆ مبادله اطلاعات پزشکی هنگامیکه ÙØ§ØµÙ„Ù‡ Ùیزیکی ØŒ طرÙین این موضوع (بیمار Ùˆ پزشک ) را از هم جدا میکند . (Elford, 1998)
انجمن تله مديسين بريتانيا، تله مديسين را چنين تعري٠مي كند : ارائه خدمات درماني در جايي كه ÙØ§ØµÙ„ه، ÙØ§ÙƒØªÙˆØ± مهمي Ù…ØØ³ÙˆØ¨ مي شود ØŒ توسط متخصصان ØØ±ÙÙ‡ اي با Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از ÙÙ† آوري اطلاعات Ùˆ ارتباطات براي تبادل اطلاعات صØÙŠØ در زمينه تشخيص، درمان Ùˆ پيشگيري بيماريها Ùˆ تØÙ‚يقات، با بهره گيري از جديدترين دستاوردها در زمينه خدمات درماني در راستاي تامين هر Ú†Ù‡ بيشترسلامت Ø§ÙØ±Ø§Ø¯. بطور كلي منظور از تله مديسين Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از Ùناوري ارتباطات Ùˆ اطلاعات در پزشكي است با اين هد٠كه بتوان خدمات پزشكي را ازراه دور Ùˆ بدون نياز به ارتباط معمول Ùˆ رودرروي بيمار Ùˆ پزشك ار ائه كرد كه اين امر مستلزم انتقال متن، تصوير، صوت، ويدئو Ùˆ ياسيگنال هاي تبديل شده الكتريكي است.
تله مديسين (Telemedicine) یک Ø§ØµØ·Ù„Ø§Ø Ú©Ù„ÛŒ است Ú©Ù‡ شامل بکارگیری تکنولوژیهای مختل٠و Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از شبکه های ارتباطی جهت ارتباط بین مراکز درمانی Ùˆ آموزشی مختل٠است .
یک سیستم تله مديسين (Telemedicine) یا پزشکی ازراه دورازچهار قسمت مختل٠تشکیل می گردد.
1. تکنولوژÙÛŒ : شامل وسایل ارتباطی Ùˆ دستگاههای جانبی
2. شبکه های ارتباطی
3. Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ کنندگان (بیماران Ùˆ کادر پزشکی )
4. قوانین و مقررات
هریک از این موارد به تنهایی مهم اند اما در جهت اجرای یک تلهمديسين (Telemedicine) موÙÙ‚ باید بطور یکپارچه Ùˆ کامل در نظر Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ شوند .
تکنولوژی ( Technology)
ÙÙ† آوری هایی Ú©Ù‡ در پزشکی از راه دور بکار میروند شامل سخت Ø§ÙØ²Ø§Ø± ها Ùˆ نرم Ø§ÙØ²Ø§Ø± Ùˆ همچنین یک سری از دستگاههای جانبی است Ú©Ù‡ جهت انجام ÙØ¹Ø§Ù„یتهای پزشکی مورد Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ قرار Ù…ÛŒ گیرد .
اشکال متنوعی از تکنواوژی در پزشکی از راه دور کاربرد دارند . مانند :
تلÙÙ† ØŒ تلÙÙ† تصویری ،کامپیوترهای شخصی –سیستمهای ویدئو Ú©Ù†ÙØ±Ø§Ù†Ø³ Ùˆ سیستم های ذخیره Ùˆ ارسال (S&F) Ùˆ به Ø´Ú©Ù„ کاملا ØØ±ÙÙ‡ ای پکیج های پزشکی از راه دور
Ø´Ú©Ù„ 1) video conference system | Ø´Ú©Ù„ 2) Health Care System |
وسایل جانبی
یک قسمت مهم از سیستم های پزشکی از راه دور را وسایل جانبی تشکیل Ù…ÛŒ دهند. این وسایل Ùˆ دستگاه ها Ù…ÛŒ توانند به سیستم اضاÙÙ‡ Ùˆ یا به آن متصل شوند Ùˆ امکان انتقال ØØ±ÙÙ‡ ای تصاویر Ùیلم Ùˆ صدا از اعضاء بدن را ÙØ±Ø§Ù‡Ù… Ù…ÛŒ کنند .
برخی دستگاهای جانبی مورد Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ عبارتند از :
a) اوتوسکپ(otoscope) این دستگاه ارسال تصاویر از گوش ،بینی Ùˆ ØÙ„Ù‚ بیماران از راه دور امکان پذیر Ù…ÛŒ سازد.
b) استتوسکوپ الکترونیکی این دستگاه امکان ارسال صدای قلب ریه Ùˆ Ø´Ú©Ù… را ÙØ±Ø§Ù‡Ù… Ù…ÛŒ سازد .
c) دوربین معاینه Ú©Ù‡ کاربردهای مختل٠نظیر ارسال Ùیلم Ùˆ عکس از پوست ØŒ گلو Ùˆ امکان ارتباط دو طرÙÙ‡ بین بیمار Ùˆ متخصص را دارد .
c) general exam camera | b) electronic stethoscope | a) otoscope |
شبکه های ارتباطی
دومین قسمت اصلی یک سیستم تلهمديسين (Telemedicine) شبکه های ارتباطی هستند، این ارتباطات الکترونیکی هستند Ú©Ù‡ امکان اتصال وسایل Ùوق را میسر Ù…ÛŒ سازند، اشکال مختلÙÛŒ از شبکه های ارتباطی وجود دارند شبکه های قدیمی تلÙÙ† ( POTS plain old telephone system)ØŒ خطوط تلÙÙ†ÛŒ دیجیتال مانند (ISDN) سوئیچها Ùˆ شبکه های دیجیتال اختصاصی مانند Asynchronous Transfer Mode (ATM)Ùˆ میکروویو ها Ùˆ شبکه های ماهوارهای Ùˆ همچنین اینترنت Ùˆ VPN ها از هریک از این شبکه ها میتوان جهت ارسال اطلاعات Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ کرد هرچند هریک دارای Ù…ØØ§Ø³Ù† Ùˆ معایب مخصوص به خود Ù…ÛŒ باشند .
انتخاب مناسبترین شبکه جهت ÙØ¹Ø§Ù„یت مورد نظر به عوامل متعددی مانند پهنای باند مورد نیاز Ùˆ نوع ارتباط بین دو نقطه مورد نظر ( مثلا ارتباط از دریا به خشکی ) Ùˆ هزینه شبکه مورد نظر در آن منطقه Ùˆ نیز امکان ارائه خدمات پشتیبانی Ù…ØÙ„ÛŒ بستگی دارد .
مردم
ØØªÛŒ اگر یک شبکه مناسب جهت تلهمديسين (Telemedicine) ساخته باشید امکان Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ عموم مردم از آن به Ø±Ø§ØØªÛŒ میسر نخواهد بود.شبکه های مردمی عاملی بسیار مهم ØŒØØªÛŒ مهمتر از شبکه های ارتباطی الکترونیکی هستند Ùˆ دقیقا به همین دلیل است Ú©Ù‡ باید Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ کنندگان از این سیستم را بطور دقیق انتخاب کرده Ùˆ ØªØØª آموزش Ùˆ پشتیبانی قرارداد .
به عنوان یک اصل ،اکثر Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ نیازمند آموزش در زمینه تلهمديسين (Telemedicine) هستند .اینکه پزشکی از راه دور چیست ØŸ چگونه انجام میشود Ùˆ برای آنان Ú†Ù‡ Ù…ØØ§Ø³Ù†ÛŒ در مقایسه با عدم Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از آن دارد. اگر مردم Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از پزشکی از راه دور را انتخاب کنند انگاه در خود نیاز به آموزش چگونگی Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از آن را Ø§ØØ³Ø§Ø³ خواهند کرد. ودرانتها Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ کنندگان (بهره وران )نیازمندپشتیبانی هستند( به Ø´Ú©Ù„ ایده ال 24 ساعت در شبانه روز Ùˆ Ù‡ÙØª روز Ù‡ÙØªÙ‡ ) تا اگر با مشکلی مواجه شدند بتوانند سریعا با ÙØ±Ø¯ÛŒ در جهت ØÙ„ مشکل ارتباط برقرار کنند .
قوانین و مقررات
پیش از اجرای طرØÙ‡Ø§ÛŒ تلهمديسين (Telemedicine)باید موارد ØÙ‚وقی در این زمینه مشخص گردد .بطور مثال پرداخت هزینه ها، صدور گواهی ها Ùˆ تعهدات در ار این زمینه به Ú†Ù‡ صورت امکان پذیراست .
سوالی Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ تواند Ù…Ø·Ø±Ø Ú¯Ø±Ø¯Ø¯ این است Ú©Ù‡ Ú†Ù‡ کسی هزینه تلهمديسين (Telemedicine) را وقتی Ú©Ù‡ بیمار Ùˆ پزشک نزدیک هم نیستند تقبل Ù…ÛŒ کند .
اگر اشتباه Ùˆ یا خطایی در ØÛŒÙ† انجام این عمل صورت گیرد مثلا اگر در Ù†ØÙˆÙ‡ کار دستگاههای جانبی مشکلی پیش آید Ùˆ یا دچار خطا باشند Ú†Ù‡ کسی مقصر است ØŸ پزشک متخصص ØŒ بیمارستان ،کمپانی ÙØ±ÙˆØ´Ù†Ø¯Ù‡ دستگاه ها Ùˆ وسایل جانبی Ùˆ یا سرویس دهنده شبکه ارتباطی . مسائلی اینچنین هنوز در بسیاری از کشورهای دنیا نامشخص است .
Ù†ØÙˆÙ‡ کار سیستمهای پزشکی از راه دور (Telemedicine)
جهت انجام این ÙØ¹Ø§Ù„یتها ابتدا صدا Ùˆ تصویر اماده انتقال میگردد Ùˆ پس از تغییر Ùˆ تبدیل توسط دستگاه مرکزی Ùˆ ÙˆØ§ØØ¯ کد کننده (codec) منتقل Ù…ÛŒ گردند . این تغیررات معمولا شامل دیجیتال کردن Ùˆ ÙØ´Ø±Ø¯Ù‡ سازی صدا Ùˆ تصویر است Ùˆ بعد از این مرØÙ„Ù‡ اطلاعات آماده انتقال خواهد بود Ùˆ به نقطه دیگر Ú©Ù‡ در ÙØ§ØµÙ„Ù‡ مکانی دورتری قرارداد منتقل Ù…ÛŒ گردند.
یکی از Ù…ØØ§Ø³Ù† Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از اطلاعات دیجیتالی قابلیت ÙØ´Ø±Ø¯Ù‡ سازی آن Ù…ÛŒ باشد
ÙØ´Ø±Ø¯Ù‡ سازی میزان پهنای باند مرد نیاز را کاهش Ù…ÛŒ دهد Ùˆ در نتیجه هزینه شبکه ارتباطی نیز کاهش میابد .
یک مثال ملموس در این زمینه شاید مقایسه آب میوه و کنسانتره آن می باشد .
کنسانتره آب میوه Ù…ÛŒ تواند ØÙ…Ù„ شده ودر Ù…ØÙ„ دورتر با اضاÙÙ‡ کردن آب تبدیل به آب میوه گردد . مشابه این ÙØ±Ø§ÛŒÙ†Ø¯ در این قسمت Ø§ØªÙØ§Ù‚ Ù…ÛŒ Ø§ÙØªØ¯ØŒ اطلاعات دیجیتال ÙØ´Ø±Ø¯Ù‡ گشته ØŒ منتقل گردیده Ùˆ سپس بصورت اولیه بر Ù…ÛŒ گردند .
Ù…ØØ§Ø³Ù† تلهمديسين (Telemedicine)
به طور خلاصه، برخی مزاياي تلهمديسين، عبارتند از:
1. صرÙهجويي در وقت براي پزشک Ùˆ بيمار
2. کاهش هزينه مراجعات متعدد به مطب.
3. کاهش خطا و بالا بردن سرعت مشاورهها.
4. بهرهگيري از بانک اطلاعات بيماران، جهت بررسي روند بهبود بيماري.
5. Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از تجربيات پزشکان Ùˆ متخصصان، در نقاط ديگر
6. سهولت تبادل نتايج آزمايشگاهي، تصاوير راديولوژي و ...
7. بهبود ارائه خدمات پزشکي به مناطق روستايي Ùˆ Ø¯ÙˆØ±Ø§ÙØªØ§Ø¯Ù‡.
8. Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از تله¬Ù…ديسين در آموزش بهورزان روستايي، دانشجويان Ùˆ کادر پزشکي.
9. در دسترس قرار دادن امکانات برای پزشکان جهت هدایت معاینات خودکار
10. Ø§ÙØ²Ø§ÙŠØ´ دسترسي به مراقبتهاي بهداشتي (شهري Ùˆ روستايي).
11. بهبود Ú©ÙŠÙيت مراقبتهاي بهداشتي.
12. کاهش خطاهاي پزشکي.
13. بهبود دسترسي به اطلاعات، به ويژه در زمينه بيماريهاي واگير و همهگير.
14. تبادل ÙŠØ§ÙØªÙ‡Ù‡Ø§ÙŠ Ø¬Ø¯ÙŠØ¯ پزشکي بين پزشکان سراسر جهان.
مدل سلامت الکترونیک - هرم سلامت
(Model for Telehealth – the Telehealth Pyramid)
سلامت الکترونیک یک واژه Ú©Ù„ÛŒ است Ú©Ù‡ به مجموعه ای از ÙØ¹Ø§Ù„یتهای مختل٠اطلاق Ù…ÛŒ گردد.
Ø´Ú©Ù„ زیر هرم سلامت الکترونیک را نشان میدهد مدلی Ú©Ù‡ در ان ÙØ¹Ø§Ù„یتهای مختل٠و مرتبط با سلامت الکترونیک نمایش داده شده است، اگرچه ممکن است هریک از قسمتهای این هرم مستقل بنظر برسد ولی ایده آل آن است Ú©Ù‡ این قسمتها بصورت هماهنگ با هم ÙØ¹Ø§Ù„یت داشته باشند .
توجه به این نکته مهم است Ú©Ù‡ هریک ازاین قسمتها Ù…ÛŒ توانند در Ù…ØÙ„ Ùیزیکی Ù…ØªÙØ§ÙˆØªÛŒ به ÙØ¹Ø§Ù„یت بپردازند Ùˆ بصورت الکترونیکی بهم متصل باشند.
لایه اولیه هرم سلامت الکترونیکی یک مرکز پاسخگویی تلÙÙ†ÛŒ است Ú©Ù‡ با یک شماره سه رقمی نظیر 123 معرÙÛŒ Ù…ÛŒ گردد.
این مرکز بصورت 24 ساعته Ùˆ Ù‡ÙØª روز Ù‡ÙØªÙ‡ ÙØ¹Ø§Ù„یت کرده Ùˆ بوسیله کارکنان متخصص Ùˆ ØØ±ÙÙ‡ ای در زمینه سلامت Ùˆ پرستاری اداره Ù…ÛŒ گردد .کارکنان بوسیله تلÙÙ† به سوالات مراجعان پاسخگو بوده Ùˆ با آنان درجهت ØÙ„ مشکلات سلامتی Ú©Ù…Ú© Ù…ÛŒ کنند .Ùˆ در صورت نیاز مراجعان را به مراکز Ùˆ یا ÙˆØ§ØØ¯Ù‡Ø§ÛŒ دیگر ارجاع Ù…ÛŒ دهند .
لایه اطلاعات پزشکی Ùˆ دورسنجی مشابه مرکز تلÙÙ† (call center) بوده با این ØªÙØ§ÙˆØª Ú©Ù‡ علاوه بر امکان Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª صدا ،امکان Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª Ùˆ ارسال اطلاعات پزشکی نیز در آن ÙØ±Ø§Ù‡Ù… است .
بطور مثال اطلاعاتی نظیر ÙØ´Ø§Ø±Ø®ÙˆÙ† ØŒEKGØŒ قندخون وزن Ùˆ.....Ù…ÛŒ توانند Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª گردند. این اطلاعات Ù…ÛŒ توانند بصورت روزانه یا ØØªÛŒ بصورت اورژانس Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª Ùˆ یا ارسال شوند .
لایه بعدی آموزش الکترونیک و اطلاعات سلامت در اینترنت است ،که می تواند توسط یک وب سایت اطلاعات مهم و اولیه در زمینه سلامت و بیماریها به نمایش گذاشته شود .اطلاعاتی در مورد انواع بیماریها علائم و عوارض آنها و همچنین پاسخ به سوالات متداول در باره هریک از آنها می تواند در این وب سایت گنجانده شود .
همچنین امکان پاسخ به سوالات بیماران از طریق ارسال پست الکترونیک Ùˆ همچنین امکان Ú¯ÙØªÚ¯ÙˆÛŒ گروهی بیماران در جهت انتقال تجربیات Ùˆ اطلاعات Ù…Ùید هریک از آنها در این سایت ÙØ±Ø§Ù‡Ù… است .
قسمت آموزش از راه دور در برگیرنده تمامی امکانات Ùˆ تکنولوژیهایی است Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ تواند در جهت آموزش متخصصین Ùˆ بیماران Ø¨Ú©Ø§Ø±Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ شود . قسمتهایی از ÙØ¹Ø§Ù„یت اینترنتی در لایه قبل در این لایه نیز گنجانده Ù…ÛŒ شود .
لایه بعدی هرم شامل امکان مشاوره از راه دور Ùˆ امکان ارائه خدمات پرستاری از راه دوراست مشاوره از راه دور یعنی ارائه هرگونه خدمات پزشکی ممکن از راه دور خدماتی مانند روانپزشکی از راه دور، Ùˆ یا مشاوره پوست از راه دور Ùˆ ØØªÛŒ مشاوره ENT Ù…ÛŒ تواند انجام گیرد .
مرØÙ„Ù‡ نهایی هرم سلامت الکترونیک شامل تعدادی از کلیدی ترین قسمتهایی است Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ توانند در جهت ارائه خدمات Ù…Ùیدتر Ùˆ پایدارتر در زمینه سلامت الکترونیک ÙØ¹Ø§Ù„یت کنند .
مرکز نظارت Ùˆ هماهنگی Ú©Ù‡ ÙØ¹Ø§Ù„یت لایه های زیرین را مدیریت Ùˆ هماهنگ Ù…ÛŒ کند، ÙˆØ§ØØ¯ تØÙ‚یقات Ú©Ù‡ به طراØÛŒ Ùˆ اجرا Ùˆ ارزیابی پروژه های سلامت الکترونیک Ú©Ù…Ú© Ù…ÛŒ کند Ùˆ در پایان مرکز آموزش Ú©Ù‡ وظیÙÙ‡ آموزش دانشجویان در زمینه پزشکی از راه دور را به عهده دارد Ùˆ همچنین آموزشهایی درهمین زمینه به پزشکان Ùˆ پرستاران Ùˆ تکنسینهای مرتبط با این موضوع ارائه Ù…ÛŒ کند Ùˆ با سازمانهای خاص نظیر سازمان هلال اØÙ…ر Ùˆ ØÙˆØ§Ø¯Ø« غیر مترقبه در ارتباط است .
نویسنده : مهندس ÙØ±Ù‡Ø§Ø¯ تجریشی